System operacyjny (ang. skrót OS Operating System) - oprogramowanie, które zarządza sprzętem oraz aplikacjami komputera. Podstawą wszystkich systemów operacyjnych jest wykonywanie podstawowych zadań takich jak: kontrolowanie i przypisywanie pamięci, przydział czasu procesora, obsługa urządzeń, ustalanie połączeń sieciowych oraz zarządzanie plikami. Wiele systemów operacyjnych posiada środowiska graficzne ułatwiające ich obsługę.
Istnieją dwa sposoby podziału systemów operacyjnych:
1.) pod względem sposobu komunikacji z użytkownikiem
2.) pod względem architektury
W zależności od sposobu komunikacji z użytkownikiem wyróżniamy:
· systemy tekstowe- komunikujące się za pomocą wydawanych z linii poleceń komend (CP/MU, DOS)
· systemy graficzne- komunikujące się za pomocą graficznych okienek i symboli (ikon); obsługa komputera polega na manipulowaniu za pomocą kursora myszy lub klawiszami, symbolami, które odpowiadają określonym zadaniom
Z kolei pod względem architektury systemy operacyjne dzielimy na:
· monolityczne - o najprostszej strukturze i jednozadaniowe, czyli gdy system może jednocześnie wykonywać tylko jedno zadanie
· warstwowe - o hierarchicznej strukturze poleceń systemowych, system może już wykonywać w tym samym czasie kilka poleceń
· klient- serwer - o bardzo rozbudowanej strukturze, gdzie serwery pełnią nadzór nad podrzędnymi systemami zainstalowanymi w poszczególnych komputerach sieci;
„Klienci” komunikują się z serwerami poprzez jądro systemu, a każdy serwer pracuje we własnej, wydzielonej i chronionej przestrzeni adresowej pamięci operacyjnej, odizolowany od innych procesów;
Systemy typu klient/ serwer rozporządzają i wykonują zadania na trzy sposoby:
- wszystkie aplikacje wykonywane są przez serwer a wyniki wyświetlane na ekranie „klienta”
- serwer dostarcza danych dla aplikacji uruchamianych na komputerze „klienta”
- wszystkie komputery współpracują ze sobą jak równy z równym, korzystając wzajemnie ze swoich zasobów
Od architektury systemu operacyjnego zależą takie niebagatelne cechy użytkowe systemu, jak efektywność i stabilność działania.